Leiderschap?

Vroeger werd er gedacht dat je probleemgedrag kon oplossen door meer de leiding te nemen. Het idee was dan al snel dat jij geen sterke leider was naar je hond toe en dat een hond een roedelleider nodig had. Jij als eigenaar moest hem minder verwennen, geen knuffel geven, de hond niet op je bed laten liggen, de hond niet op de bank laten liggen, niet als eerste de deur uit laten stappen…noem ze maar op. Alle adviezen werden gegeven met de achterliggende gedachte: je hond denkt nu de alfa of baas te zijn en daar komt het gedrag uit voort.

Klopt dit wel? Waarom ontstaat het probleemgedrag bij de ene hond die stierlijk verwend wordt wel, maar bij de andere hond die ook stierlijk verwend wordt niet? Als een hond achter een kat aan zit noemen we dat dan ook dominantie? Of zeggen we dan: honden en katten zijn verschillende diersoorten en een hond jaagt vaak achter een kat aan. Mensen en honden zijn ook verschillende soorten. Is het dan mogelijk dat een mens dominant kan zijn over de hond? Wat stuurt ons eigen gedrag aan? Als wij verdrietig zijn huilen wij of zoeken troost. Als je boos bent wil je soms iemand slaan. Bij ons spelen onze emoties dus een grote rol in ons gedrag.

Wat als honden nu ook emoties hebben en dat die emoties gedrag aansturen? Maar dat wij mensen moeite hebben om die emoties te herkennen en er dus erkenning aan te geven. Dan zou de hond toch meer op ons lijken dan dat sommige mensen geloven en zou de oplossing voor het probleemgedrag liggen in het herkennen van de emotie en deze onderliggende emotie bij je hond te veranderen.

De 7 emotionele systemen

De Amerikaanse neurowetenschapper Jaak Panksepp heeft aangetoond dat zoogdieren 7 emotionele systemen hebben die vergelijkbaar zijn met de emotionele systemen van de mens. De volgende emotionele systemen komen bij honden voor:

• Seeking/ Desire: Dit systeem zet aan tot enthousiasme, nieuwsgierigheid en het willen onderzoeken, ofwel exploreren. De neurotransmitter dopamine speelt een grote rol in dit systeem. Dit systeem staat eigenlijk altijd in meer of mindere mate aan en in de hondentraining maken wij hier gebruik van. 
• Spel (play): Dit systeem zorgt voor een plezierig gevoel. Spel is essentieel voor leren en de sociale ontwikkeling van de hond. 
• Zorg (Care): Dit systeem is betrokken bij de zorg voor anderen. Bijvoorbeeld de moederhond die haar pups verzorgt. 
• Lust: Dit systeem heeft te maken met de erotische gevoelens en voortplanting. Hier spelen vooral de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron bij de teef en testosteron bij de reu een rol.
• Woede (Rage): Dit is 1 van de 3 systemen die een negatieve emotie geeft. Dit systeem is geassocieerd met agressie en frustratie. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten wanneer er niet voldaan wordt aan de behoefte van de hond en de hond zich daar niet in gehoord voelt. Denk hierbij aan een hond die een bal wil en dit niet krijgt en vervolgens de bank kapot maakt of in je broekspijp bijt. 
• Angst (Fear): Dit systeem is zeer belangrijk voor het overleven van de hond. Het is een belangrijk systeem om te hebben. Zonder de emotie angst kan je niet overleven.
• Paniek/ verdriet (Panic/ Grief): Dit systeem is anders dan angst. Dit systeem zorgt voor een gevoel van alleen zijn en zien wij vaker actief bij honden die bijvoorbeeld last hebben van verlatingsangst. Verlatingsangst kan vanuit verschillende emoties ontstaan, maar de vorm waar wij het nu over hebben kan beter beschreven worden als verlatingsverdriet, omdat honden hierbij een gevoel van verlies kunnen voelen wanneer de eigenaar van huis gaat. 

Professor Daniel Mills voegde in 2017 nog 2 emotionele systemen toe: Pain en Hate. 

Quick fix of werken met de emotie achter het gedrag?

Honden zijn in staat om emoties te voelen. Deze emoties kunnen aanzetten tot gedrag. Ondanks dat er vaak Quick fixes zijn die nog steeds toegepast worden voor probleemgedrag, zijn ze vaak tijdelijk omdat de onderliggende emotie niet is veranderd. Laten we dat beter uitleggen.

Jouw hond is bang voor de hond van de buren. Je steunt hem niet, want je hebt gehoord dat dit het gedrag erger maakt. Je besluit een ruk aan de lijn te geven, want dit heb je eerder gezien in de media en dan laat je voor jouw gevoel zien dat jij de baas bent. Je hond stopt op dat moment en dit bevestigt jouw gevoel dat dit heeft gewerkt.

Nu gaan wij eens een diepere kijk nemen in de bovenstaande beschreven situatie. Jij bent bang voor spinnen. Je vriend komt naast je staan en geeft je steun. Maakt dit dat je angst voor spinnen erger wordt? Nee toch? Dan klinkt het aannemelijk dat steun geven de angst van je hond ook niet erger maakt wanneer hij bang is voor de hond van de buren. 

Terug naar de situatie: je gaf een ruk aan de lijn en je denkt dat je de hond hebt laten zien dat je de baas bent. Vooral omdat je hond stopte op dat moment met blaffen en grommen. Als wij dan nu even naar een ander perspectief kijken: als iemand jou slaat op het moment dat je bang bent voor spinnen… stopt dan je onderliggende angst? Of ben je dan compleet verbaasd dat je die klap kreeg en duik je nog angstiger in jezelf? 

Dat is eigenlijk wat je doet bij je hond. Je begraaft het probleem, maar daaronder is die emotie en dus de veroorzaker van het gedrag nog steeds aanwezig. De hond voelt zich niet beter en er is een risico dat het gedrag later heviger naar boven komt. Een blijvende oplossing is dus om ervoor te zorgen dat de emotie veranderd wordt waardoor de hond zich weer goed voelt en daardoor het gedrag niet meer vertoont. 

Correcties geven voor het probleemgedrag is dan ook zeker niet de oplossing en iets dat wij ten alle tijden afraden. Vermijd correcties en zorg dat je de hulp krijgt die je nodig hebt om te achterhalen wat de emotie is achter het gedrag. Door de achterliggende emotie te begrijpen, kan je werken aan het ombuigen van de emotie en stappen maken om het probleemgedrag in ieder geval te verminderen en mogelijk op te lossen.